Proces kształcenia i proces rewalidacji osób niepełnosprawnych intelektualnie są ściśle ze sobą powiązane. Kształcenie powinno rozbudzać, rozwijać i utrwalać w każdym dziecku choćby najmniejsze zdolności, które posiada, by poprzez współdziałanie z innymi, uczyło się pojmować świat.
W przypadku dziecka niepełnosprawnego intelektualnie proces edukacji wymaga specjalnych środków oddziaływania, gdyż dziecko nie może sprostać oczekiwaniom i wymaganiom otoczenia. Potrzebna jest wówczas pomoc korekcyjna, kompensacyjna i usprawniająca realizowana w ramach zajęć rewalidacji indywidualnej.
W szkole dla uczniów upośledzonych umysłowo istnieje odrębny przedmiot rewalidacja indywidualna. Rewalidacja indywidualna jest podstawową formą specjalistycznej pomocy dzieciom upośledzonym umysłowo, które mają trudności w opanowaniu materiału nauczania oraz w nawiązywaniu kontaktów społecznych z powodu różnych wad i zaburzeń, Można powiedzieć, że jest blokiem zajęć wspomagających rozwój dziecka - wspomagających, kompensacyjnych i usprawniających.
Podstawą do zakwalifikowania ucznia do określonej formy zajęć rewalidacyjnych powinna być diagnoza pedagogiczno-psychologiczna.
Podstawowym celem oddziaływań rewalidacyjnych jest rozwój i aktywizowanie tych wszystkich właściwości intelektualnych i osobowościach ucznia, które umożliwiają mu pełne uczestnictwo w procesie dydaktyczno-wychowawczym realizowanym w szkole, a w dalszej kolejności przygotowują do dorosłego życia. Pojęcie rewalidacja oznacza dążenie do przywrócenia dziecku upośledzonemu pełnej sprawności intelektualnej i społecznej. Czy jest to możliwe? Niestety nie. Dziecko nadal będzie upośledzone umysłowo, natomiast właściwie prowadzona rewalidacja pomoże podnieść jego stopień funkcjonowania intelektualnego i społecznego. Zatem zadaniem rewalidacji jest przywrócenie osobie upośledzonej umysłowo możliwości uczestniczenia w życiu społecznym, kulturalnym oraz przygotowanie do pracy dającej podstawę do zarobienia i utrzymania się materialnego w przyszłym dorosłym życiu.
Organizując zajęcia z dziećmi specjalnej troski należy przestrzegać zasad obowiązujących w pedagogice specjalnej. O.Lipkowski wprowadził następujące zasady
zasadę akceptacji - stosując tę zasadę mamy na względzie potrzebę bezpieczeństwa dziecka, uznanie jego wartości, poczucia godności, szacunku, przynależności
zasadę pomocy - obliguje do takiego organizowania warsztatu pracy, metod, aby dopomóc dziecku w realizacji potrzeby nabywania nowych wiadomości i umiejętności
zasadę indywidualizacji - przypomina nam o obowiązku dostosowania wymagań, metod, celów kształcenia do indywidualnych potrzeb dziecka.
Zasadę terapii pedagogicznej - mając na uwadze tę zasadę powinniśmy dbać o eliminowanie poczucia lęku, niepewności, dążyć do harmonijnego rozwoju dziecka, na tej bazie kształtować właściwą motywację ucznia w podejmowaniu dalszych wysiłków w nabywaniu wiadomości i umiejętności.
Nauczyciel ma prawo wyboru szczególnych metod, form pracy i środków dydaktycznych, kierując się ich skutecznością. Obowiązuje go jednak stosowanie podanych niżej metod na każdym etapie pracy, począwszy od etapu planowania. 1. Zasady gruntownej znajomości dziecka i przychodzenie mu z racjonalna specjalistyczna pomocą 2. Zasady dostosowania poczynań pedagogicznych do możliwości i potrzeb uczniów oraz warunków środowiskowych: - zasada indywidualizacji wymagań, metod, doboru środków dydaktycznych oraz organizacji i tempa pracy - zasada przystępności treści nauczania - zasada stopniowania trudności 3. Zasada aktywnego i świadomego udziału dziecka w procesie nauczania - uczenia się 4. Zasada wszechstronnej poglądowości i przykładu 5. Zasada zintegrowanego oddziaływania (spójności, korelacja wewnątrzprzedmiotowa i międzyprzedmiotowa, współdziałanie specjalistów) 6. Zasada trwałości osiągnięć, umiejętności korzystania z nich i dalszego ich doskonalenia: - zasada systematyczności (planowy i logiczny układ materiału) - zasada trwałości wiedzy (stałe utrwalanie nabytych wiadomości i umiejętności) - zasada wiązania teorii z praktyką (zastosowanie w życiu codziennym)
Powyższe zasady stanowią punk wyjścia do formułowania zasad rewalidacji indywidualnej. Maria Szurmiak w Podstawach reedukacji uczniów z trudnościami w czytaniu i pisaniu wyodrębnia następujące zasady reedukacji: 1. Zasada zindywidualizowanego doboru środków oddziaływania. 2. Zasady oddziaływania terapeutycznego: - zasada kształcenia właściwego poziomu motywacji ucznia do nauki - zasada organizacji sytuacji zapewniających dziecku sukces - zasada ogólnej akceptacji ucznia - zasada kształtowania realnej samooceny ucznia i nawyku samokontroli - zasada kształtowania prawidłowego stosunku ucznia do rówieśników i dorosłych - zasada wdrażania dziecka do uporządkowanego działania - zasada kształtowania odporności ucznia na sytuacje trudne 3. Zasada polisensorycznych doświadczeń dziecka w procesie nauczania i uczenia się 4. Zasada wczesnego podejmowania pracy wyrównawczej
Przedstawione zasady pracy rewalidacyjnej to element najistotniejszy w procesie pracy korekcyjno - kompensacyjnej, gdyż dysponowanie dużym zestawem ćwiczeń nie jest wystarczające, przede wszystkim należy umieć je stosować. Nauczyciel rewalidacji nie może być biernym odtwórcą gotowych ćwiczeń. Musi je stosować z pełną świadomością celu swego działania.
W ustaleniu diagnozy i kwalifikowaniu uczniów na zajęcia rewalidacyjne powinni brać udział: wychowawca klasy, psycholog, lekarz oraz specjalista z zakresu rewalidacji. W uzasadnionych przypadkach można przeprowadzić konsultacje z lekarzem foniatrą, urologiem, stomatologiem oraz psychiatrą. Koordynatorem i odpowiedzialnym za organizację pracy powinien być dyrektor. Każde dziecko powinno mieć założoną kartę rewalidacyjną, w której uwagi o dziecku zapisują: nauczyciel, psycholog, logopeda, lekarz, reedukator. Osoby zajmujące się dzieckiem powinny opracować indywidualny plan terapeutycznego postępowania.
Często zdarza się, że dziecko musi korzystać z kilku form rewalidacji indywidualnej. Wówczas będzie miało kilka dodatkowych zajęć tygodniowo. Z pewnością będzie to dotyczyć dziecka bardzo zaburzonego w swoim psychofizycznym rozwoju. Czy zatem jego system nerwowy nie będzie zbyt obciążony tyloma dodatkowymi zajęciami? Nie, ale tylko w przypadku, gdy te dodatkowe zajęcia nie będą jeszcze jedna unieruchamiającą dziecko w ławce przy książce i zeszycie. Jeżeli będą one ciekawe, pełne ruchu, zabawy, piosenki, gdy dzieci będą się bawić równocześnie ucząc się, ćwicząc zaburzone funkcje, wtedy te dodatkowe zajęcia będą chwilą relaksu, radości i nauki.
Beata Schaffner Szkoła Podstawowa im. Jana Pawła II w Strzelinie |